Het verschil tussen mensen en dingen

Ben vorige week naar een boekpresentatie in het  academisch-cultureel centrum SPUI25 in Amsterdam geweest. Ging over het boek The Brain’s Representational Power van neurowetenschapper prof. Cyriel Pennartz van de UVA. Onderwerp:  Hoe worden we bewust van dingen en problemen om ons heen. Blijkbaar schieten de huidige  modellen uiteindelijk tekort omdat zij voorbijgaan aan het probleem van hoe de elektrische pulsen van ons zenuwstelsel in de hersenen een betekenisvolle ervaring kunnen opleveren, zoals het ons bewust worden van het proeven van chocola.

Ik heb daar nooit zoveel moeite voor hoeven doen, want ik houd van chocola. Maar wetenschappers kunnen van ons bewustzijn blijkbaar geen chocola maken, alle uni- en multimodale netwerken ten spijt. Ik vraag me af of dat wel mogelijk is. Een voorbeeld van vijftig jaar geleden kan dat mogelijk verduidelijken.

Vijftig jaar geleden werkte ik bij IBM Nederland aan een leesmachine voor de bankwereld, voor de cijfertjes onderaan cheques en acceptgirokaarten. De eerste machines daarvoor werden in die tijd ontwikkeld. Een leeskop digitaliseerde de gedrukte cijfers, en elektronische logica probeert die reeks bits – dat patroon – te herkennen.

Het grote probleem was de ontwikkeling van deze logica omdat de drukkwaliteit van de cijfers vaak erg verschilde, gelijk er verschillende soorten en kwaliteiten van chocola zijn. Omdat de banken een nauwkeurigheid van één op de zoveel miljoen eisten, moest er erg veel getest worden; dat deden we met grote computers. Maar mensen waren wel nodig om te beslissen welk patroon welk cijfer voorstelde. Mensen bepaalden de betekenis, want de computer is een ding ook al werkt hij nog zo snel en knap.

Als je dat zou willen doen voor chocola, dan zou je alle pulsreeksen voor verschillende soorten chocola moeten registreren, én leren hoe die pulsreeksen verschillen van de pulsreeksen van álle andere menselijke ervaringen. En pas dan zou je chocola kunnen herkennen! Want we hebben in ons leven niet alleen maar met de smaak van chocola te maken, maar met oneindig veel meer andere zaken en opvattingen…

Bewust worden van ervaringen, ze herkennen, doen we niet alleen direct, maar vooral ook associatief – een beeld of geur doet ons denken aan een vroegere ervaring. Of we verbeelden ons een ezelsbruggetje om zaken te herinneren. We gebruiken heel veel manieren én ook combinaties van zintuigen om dat oneindige aantal voor ons belangrijke ervaringen te herkennen. Ik denk niet dat je dat in een model kunt vangen.

Om ergens chocola van te maken, kun je beter een mens gebruiken. Mensen herkennen ervaringen automatisch, elke seconde van de dag, zonder er bij na te denken, al vele duizenden jaren lang! We hebben dat onszelf aangeleerd door gewenning, niet alleen de ervaring van chocola maar ook alle andere zaken en gedachten! Wij moesten daarvoor na onze geboorte wel wat jaren effe wennen. Dingen kunnen dat niet. Die weten gewoon niet wat ze later nodig zullen hebben of leuk vinden!!

(Hein van Steenis  3 februari 2016)



Reacties zijn gesloten.