Ons brein en onze vrije wil

Gisteren, 11 maart 2016, kruisten filosoof Daniel Dennett en Dick Swaab/Victor Lamme de degens over de vraag of wij al dan niet een vrije wil hebben. Ik heb nog niets over het resultaat van de discussie gelezen, maar wil wel alvast er iets over zeggen. Allereerst dat Swaab een prachtig en helder boek over ons brein heeft geschreven. Verder dat de titel (Wij zijn ons brein) en zijn uitspraak erin dat we geen vrije wil hebben, voor mij van de zotte zijn. Hoe kan een wetenschapper nu beweren dat wij ons brein zijn? Dan moet zijn brein toch wel erg grote oogkleppen op hebben. Of dat het zonder ogen niet kon zien dat er een lichaam aan vast zat…

Lichaam en brein zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. De een kan niet zonder de ander, want een lichaam zonder brein zal niet lang overleven. Verder, hoe zou een brein zich zonder lichaam ooit hebben kunnen ontwikkelen tot wat het geworden is? Uiteraard zullen er eigenschappen zijn die je van je ouders en door het opgroeien in een baarmoeder meekrijgt, die je niet kunt veranderen. Maar onze lichamelijke ervaringen zijn voor een groot deel ontstaan door alles wat wij hebben meegemaakt in ons leven.

In mijn boek Eigen Baas herhaal ik de vergelijking die Marc Slors, hoogleraar cognitie-filosofie, maakte.  Hij vergelijkt het bewijs van Swaab met de getrainde spin Edward. Als je tegen Edward zeg ‘loop’, gaat de spin lopen. Vervolgens trek je Edwards poten uit, en dan loopt de spin niet meer op bevel. Conclusie: het gehoor van de spin zit in zijn poten!

Ruim een jaar geleden mocht ik bij een discussie over de vrije wil van de AUV in de Oudemanhuispoort zijn. Met een panel van allerlei deskundigen over de consequenties van het niet-bestaan van de vrije wil. Na de toespraak van Swaab werd de zaal vol academici gevraagd hoe zij dachten over onze vrije wil. Het bleek dat meer dan de helft ook niet geloofden in de vrije wil. Ben benieuwd of zij dat nog steeds denken…

Hein van Steenis (13 maart  2016)    Zie verder mijn blog op www.vsteenis.nl