Over AI, robots en gezond verstand

De afgelopen week was het robotweek. Een artikel in de NRC van 1-6-2017 van Wouter van Noort stelt dat de mens wél aan de knoppen van een robot moet blijven. En een artikel in de Volkskrant van 3-6-2017 van Marjolijn van Tricht over de receptierobot Pepper. Naar mijn smaak pagina’s vol onzin. Alsof die kranten niets beters te vertellen hebben over wat er speelt in onze wereld.

Allereerst de receptierobot Pepper. De schrijfster beschrijft hoe de receptierobot stage loopt bij Receptel (een onderdeel van uitzender USG People), specialist in hospitality, om het vak van receptioniste te leren. Op zijn display zitten twee opties: ‘Ik heb een afspraak’ en ‘Vertel me meer over jezelf’. De menselijke receptioniste moet in het eerste geval de bezoeker een bezoekerspas aanmaken.

Naar mijn smaak is dit de omgekeerde wereld! Waarom zou je in hemelsnaam een robot willen gebruiken om mensen te ontvangen, en een menselijke receptioniste gebruiken om zijn bezoekerspas te maken? Een mens moet mensen ontvangen – dat is hospitality. Mensen moeten iemand welkom heten en zich thuis laten voelen, en dan proberen uit te vinden waar iemand voor komt. En dan een robot de bezoekerspas laten uitdelen! Robots moet je efficiënt gebruiken voor mechanische doeleinden, zoals het aanmaken van een pas.

Dat robots tegenwoordig dankzij de nieuwe AI-ontwikkelingen steeds beter met een mens kunnen converseren, is heel knap, maar waarom zou je die hiervoor inzetten? Een receptioniste kun je vertellen dat Pieterse vanochtend onwel is geworden en naar het ziekenhuis is gebracht, en dat Davidse hem zo lang zal vervangen. Breng dat die robot dat maar eens aan zijn verstand! Daarvoor moet een AI-deskundige langs komen en ultra deep learning gebruiken. Tegen de tijd dat die komt, vier weken later, is meneer Pieterse al lang weer terug. Bovendien neemt mevrouw Jansen vandaag een vrije dag, en werkt mevrouw de Vries vandaag thuis. Ga daar maar aan staan als AI-deskundige!

Wouter van Noort breekt een lans voor meer controle op AI-toepassingen: ‘Het is tijd voor meer discussie en beleid’, zoals dat in rapporteurskringen (Europees Economisch en Sociaal Beleid) genoemd wordt. Er moet altijd een mens achter de knoppen zitten, anders neemt de menselijke autonomie af. Het Europese Parlement en de Europese Commissie zijn op diverse niveaus bezig met wetgeving rondom kunstmatige intelligentie: fabrikanten moeten verplicht worden om een kill switch in te bouwen… Jammer als je vijand of concurrent dat niét doet, maar dan ben jij in ieder geval gedekt!

Beide artikelen gaan uit van het romantische idee dat een robot een androïde (robot in menselijke gedaante) is, maar dat hoeft helemáál niet. Onze wereld staat al vol met robots die we gewoon machines noemen, in fabrieken, op kantoor en bij ons thuis. Auto’s worden door robots in elkaar gezet, een kopieermachine kopieert en drukt af, en onze ijskastrobot behoedt ons voedsel voor bederf. En elk computerprogramma of game is in feite ook een robot, een mechanistisch ding dat steeds op dezelfde manier reageert en dingen voor of met ons doet.

Verder het idee dat de oplossing voor de bedreiging van AI gevonden moet worden in een kill switch! Elke robot is ontworpen door mensen, en mensen zijn verantwoordelijk voor zijn gebruik. Mensen hebben goede bedoelingen of kwade bedoelingen, doen goed of slecht in onze ogen, maar helaas kun je in mensen geen kill switch aanbrengen. Gelukkig vond een mens overigens wel de kill switch van het WannaCry virus dat vorige maand 200.000 PC’s gijzelde. Maar als er toch een kill switch verplicht wordt gesteld, vind ik wel dat mensen ook een duidelijke waarschuwing vooraf moeten krijgen, er niet door overvallen worden.

Tenslotte en niet het minste, het waanidee dat robots ons op een ogenblik de baas zullen worden omdat de ontwikkeling van kunstmatige intelligentie zo snel gaat. Die ontwikkeling gaat inderdaad snel, en het is een knappe prestatie die met AlphaGo is bereikt: diverse Go-kampioenen te verslaan. En wees er verzekerd van dat AI nog véél en véél meer kan. Maar het is een waanidee dat dit de toppen van het menselijke kunnen zijn. Als we dat gaan denken, zal dat als self-fulfilling prophecy waar worden – zo ontstaan vrijwel alle waanideeën bij mensen.

Maar als mensen nadenken zullen zij moeten beseffen dat ons leven veel meer is dan Go-spelen of schaak. Dat wij bewondering voor hun spelers hebben, betekent niet dat wij geen oog moeten hebben voor álle andere dingen die mensen kunnen, die wij voor meer dan 90% onbewust doen. Ons gezond verstand gebruiken, bijvoorbeeld. In 2001 beweerde prof. Van den Herik dat op termijn de minister-president door een computer vervangen kon worden. Nu de formateur nog? Ik ben benieuwd of er nog iemand is die daar nog steeds in gelooft! En of het op termijn mogelijk zal worden om een robot gezond verstand bij te brengen? Om maar één menselijk aspect te noemen…

Ik denk overigens dat de beveiliging van AI en robots veel belangrijker is dan die switch. Stel je maar eens voor dat ons hele land volgeplempt staat met androïde robots die door een ander land gekaapt kunnen worden om ons te verdelgen. Dat zou overigens wél een goede reden zijn om 24 uur per dag aan de knoppen van die kill switch vastgekluisterd te zitten!

Hein van Steenis (4 juni 2017)