Gevangenen van ons eigen brein

In de NRC van 3 oktober 2017, een column van jurist en columnist Maxim Februari onder de titel ‘Wij blijven gevangenen van ons eigen brein’. Wat mij triggerde was de zin: ‘We kunnen, is de conclusie, niet verwachten dat technologische vooruitgang zorgt voor technologische vooruitgang.’ Verwacht Februari een perpetuum mobile? Zou dit onmogelijke fenomeen onbekend zijn?

De column is een klaagzang dat de technologische vooruitgang vrijwel tot stilstand is gekomen – vroeger verliep alles veel sneller. ––Is dat zo?! Ik denk dat veel mensen juist het idee hebben dat de technologie zich steeds sneller ontwikkeld. Zo snel dat alleen jongeren het nog een beetje kunnen bijbenen! Ik vermoed dat het verschil in perceptie zit in waaraan je het afmeet. Bestaande technologieën zoals auto en vliegtuig, of nieuwe ontwikkelingen zoals mobieltjes en sociale media.

Over de fases van technologische ontwikkeling is veel geschreven. Alle technologieën lopen uiteindelijk tegen bepaalde grenzen aan. Beginnen met een snelle aanloop en hoge verwachtingen, die later stabiliseren door concurrerende ontwikkelingen en economische en andere beperkingen, en tenslotte van het toneel verdwijnen door de opkomst van nieuwe alternatieve technologieën. Vandaar dat er in het algemeen alleen langzame vooruitgang zit in de oudere technologieën, en snelle ontwikkeling in nieuwere technologieën.

“Maar de opkomst van de kunstmatige intelligentie dan, vraagt filosoof Warner,” schrijft Februari. Hij wil die vraag anders stellen: “Ontwikkelt kunstmatige intelligentie straks zelf zijn eigen dromen en verwachtingen van de toekomst?” Een soort tovenaarsleerling uit het verhaal van Goethe?

Dat zou pas een revolutionaire ontwikkeling zijn!!! Denk ik. Het is hoe dan ook vreemd als een technologische vooruitgang zou kunnen zorgen voor een (andere, neem ik aan) technologische ontwikkeling. Volgens mij kunnen alleen mensen voor nieuwe ideeën of ontwikkelingen zorgen.

Dingen, ideeën en technologieën ontstaan niet uit zichzelf, maar omdat mensen iets willen ondernemen of doen. Dat is wel iets anders dan gevangen zijn door ons brein! Apparaten kunnen zichzelf uitzetten, alléén omdat mensen dat zo geregeld hebben. Sommige dingen – waaronder orkanen, rotsblokken en modderstromen – kunnen alleen in beweging komen door natuurkrachten, of in gang gezet worden door mensen – nooit uit zichzelf. Dat is al zo vanaf de oorsprong van de mens.

Het is een misverstand dat dingen, technologieën en andere zaken uit zichzelf iets zouden kunnen doen. En dat zal nog lang zo blijven. Gelukkig maar, want anders is het leed niet te overzien. Het is al erg genoeg dat mensen zo veel verschrikkelijke dingen kunnen ondernemen. Stel je voor dat andere zaken daarnaast ongecontroleerd nog meer ellende kunnen veroorzaken!

Hein van Steenis (5 oktober 2017)