Ik, robot (Asimov)
De maand november 2017 is gewijd aan het fenomeen robot, dat zal vrijwel niemand ontgaan zijn. In dit kader heeft de St. Collectieve Propaganda voor het Nederlandse Boek een gratis herdruk van Ik, robot van Isaac Asimov (1950) gemaakt, o.a. verkrijgbaar bij bibliotheken en boekhandels.
Ik heb het boek nooit gelezen en ken alleen de drie bekende stellingen over robots van Asimov. Dus ik haastte mij naar de bieb om een exemplaar te halen. En als je ze niet al te serieus neemt, zijn de negen verhalen best de moeite waard. Een tiende verhaal is toegevoegd, geschreven door Ronald Giphart in samenwerking met een robot Asibot, ontwikkeld voor het Nederlandse taalgebied. Ook aardig.
In de NRC van 27 oktober 2017 schreef onze hoofdwetenschapper Robbert Dijkgraaf dat machines steeds slimmer worden en mensen steeds dommer, “want technologie schept ons brein langzaam leeg”. Allerlei nieuwe voorzieningen met AI maken onze menselijke kennis overbodig. We zullen hard moeten rennen om de technologie bij te benen of mogelijk zelfs voor te zijn. Dijkgraaf voorziet hierbij een rol voor de sociale en geesteswetenschappen.
Het toeval, dat niet bestaat, zorgde ervoor dat ik na het schrijven van het bovenstaande een uitzending van Het beste brein (Avro/Tros) zag. De vragen waren een test van feiten, kennis en combinatorische vermogens – zaken waarin de computer excelleert, en die door veel mensen gezien worden als hoogtepunt van het menselijke kunnen. Net als schaken, go en zo meer. Als we zo blijven denken, zullen computers en robots onze menselijke intelligentie snel overstijgen, als dat al niet het geval is….
Het kon niet op. Die avond nog een programma over robots gezien, Robosapiens, waarin Jelle Brandt Corstius op zoek gaat de stand van zaken in robotland. Dat ging helemaal over humanoïde robots, met een menselijk uiterlijk. Alsof dat de belangrijkste soort robots zijn… De meeste fabrieken staan al vol met robotarmen, de laatste vorm van fabrieksmechanisatie. En wat te denken van alle miljarden computerprogramma’s, die voor mij ook een soort robot zijn! Wat heeft het menselijke uiterlijk met robots te maken?!
In de Engelstalige nieuwsbrief Medium van 2 november 2017 staat een verhaal over robots die mogelijk je baan zouden kunnen overnemen: The robots aren’t going to take your yob. You are. De schrijver Umair Haque stelt daarin dat robots weliswaar veel arbeidsplaatsen overbodig zullen maken, maar dat de grote groei van de diensteneconomie toch is voorbehouden aan mensen. We zullen nieuwe structuren, ambities en visies daarvoor moeten gaan ontwikkelen. Maar dan kan alleen als onze maatschappij – en dat zijn wij allen – de bereidheid heeft om het gevaar te zien en wil veranderen. Dan zullen wij de robots dankbaar zijn dat zij ervoor gezorgd hebben dat dat wij ons menszijn beter hebben leren begrijpen.
Een groot probleem daarbij is dat de tegenstellingen in alle landen eigenlijk steeds groter worden en dat mensen steeds feller tegenover elkaar komen te staan. Denk maar aan Trump/Republikeinen vs. Democraten, ons nieuwe centrumrechtse kabinet vs. de progressieve partijen, enzovoort. Overal heerst onzekerheid over de te volgen koers. Daardoor is de kans op een gezamenlijke aanpak van de robotproblematiek steeds verder te zoeken. Dat is jammer voor onze toekomst!
Hein van Steenis (5 november 2017) Zie ook mijn blog op www.vsteenis.nl
